Na vijf dagen vergaderen in Davos geven de wereldleiders het eerlijk toe. Ze weten het ook niet meer. Ze zijn niet klaar voor de toekomst. Schokkend nieuws, volgens velen. Geweldig nieuws!, vinden wij.

We waren er zelf niet bij in Davos, op het World Economic Forum 2016. Maar Wouter van Noort was er wel bij. In de NRC van afgelopen maandag doet hij uitgebreid verslag.
“De belangrijkste indruk na Davos 2016: de bestuurders van landen en bedrijven zijn niet klaar voor de enorme technologische veranderingen die er aankomen. Dat zeggen ze zelf ook.”
‘Ze’, dat waren toppolitici, bestuursvoorzitters en hoogleraren. Sinds 2008 zeiden ‘ze’ zeven jaar lang, dat die financiële crisis vanzelf wel over zou gaan. Da’s conjunctuur man! Toppen en dalen. Goede tijden, slechte tijden. Zo ging het altijd. Maar nu wellicht niet meer. ‘Ze’ weten het niet meer.

Waarom wij dat juist goed nieuws vinden?
Omdat dat de weg vrij maakt voor de rest van de wereld, om aan de slag te gaan. Als de leiders van de wereld het antwoord niet meer weten, geen plannen meer kunnen maken die Af zijn, dan betekent dat een morele vrijbrief voor anderen om te beginnen met het creëren van doelgerichte oplossingen, die per definitie nooit meer Af zijn. Ze zijn er beslist wel, de creatieve mensen die de mogelijkheden zien. Het wemelt in dit land van de professionals met goede ideeën. Oók op hoog niveau. Directeuren, managers en topambtenaren in de zorg, in het onderwijs, bij woningcoöperaties, bij financiële instellingen, die weten dat het anders moet. Maar ze worden vaak op hun vingers getikt door de Raad van Commissarisen, door de Raad van Toezicht of door stoffige negentiende-eeuwse ministeriële richtlijnen. Sinds Davos hebben deze ondernemende innovatieve geesten een nieuwe troefkaart in handen. ‘Hoor eens,’ zo kunnen zij nu tegen hun toezichthouders zeggen, ‘als de leiders boven ons geen oplossingen hebben en het niet meer weten, dan moeten we het wel zelf doen.‘ Dat klinkt misschien een beetje opruiend, maar zo werkt het wel. Het blussen van branden, daar is de brandweer voor. Ons wordt ten strengste afgeraden om zelf te blussen. Maar als de brandweer niet komt opdagen, dan pakken we zelf emmers water. Als ‘ze’ het niet kunnen, dan moeten ‘we’ het doen.

Projecteren
De financiële crisis van 2008 is nog lang niet opgelost, maar nu komen er al weer nieuwe zorgen bij. De 4e industriële revolutie is begonnen, aldus Davos. Wij noemen dat in Nooit Af liever ‘De Nieuwe Renaissance’. Big Data, 3d-printers, the internet of things en robotica, maken daar deel van uit, maar behalve over technologie gaat die Nieuwe Renaissance ook over een 21e eeuwse mentaliteit: Het is Nooit Af!
In tegenstelling tot de ‘dinosauriërs’ van Davos, zien wij die technologieën niet als bron van zorgen, maar als bron van mogelijkheden. Het verschil zit hem er wellicht in, dat de leiders in Davos de nieuwe mogelijkheden projecteren over de oude systemen. Veel logischer lijkt het ons, om die nieuwe mogelijkheden in nieuwe systemen te gieten. Want je gaat toch ook niet je Wikipedia uitprinten en in de boekenkast leggen?
‘Ja maar, anders is de boekenkast zo leeg, ‘ zo sputtert Davos.
‘Ja, nou en?‘ lachen wij. ‘Des te beter, dat schept ruimte!’

De zorgen van Davos
Waar maken ze zich zo’n zorgen over, in Davos? Wederom lenen we bij @wvnoort; want hij vat het zo mooi samen. De vier grootste zorgen zijn: Ouderdom (beleidsmakers hebben zorgen over de vraag hoe de samenleving en de economie eruit gaat zien als mensen massaal ouder dan 100 worden), Ongelijkheid (Als mensen geen baan hebben, hebben ze minder geld en dus ook minder toegang tot allerlei andere technologieën), Europa (Help, er is geen economische groei! Maar de groei gaat waarschijnlijk nog wel omhoog, door de stijgende overheidsuitgaven aan vluchtelingen) en Vluchtelingen (informatie over vluchtroutes en opvang verspreidt zich digitaal sneller dan vroeger).

De antwoorden stonden al in Nooit Af
Al deze vier hoofdthema’s van Davos komen ruimschoots aan bod in Nooit Af.
OUDERDOM – Het probleem van de vergrijzing is een typisch voorbeeld van spreadsheet-denken: Help, als iemand 100 wordt, kost dat teveel pensioen!? Maar met de simpele inzoomtechniek is het probleem in een handomdraai behapbaar geworden. We zoomen in op een eiland met 100 mensen waar iedereen de hele dag moet werken om voldoende te eten. Dan spoelt er een tractor aan en hoeft er nog maar 1 iemand te werken. Er zijn nu vele banen verloren gegaan. Maar er is nog net zoveel eten op het eiland dan voorheen, dus wat is nou precies het probleem?
Of die overige 99 werkloze eilandbewoners nou 40 jaar oud zijn, of 100 jaar oud, dat maakt dan ook niks meer uit. Wat zegt u, die honderdjarigen hebben meer verzorging nodig? Nou prima toch! Dan hebben een deel van die 99 nieuwe werklozen weer een nuttig baantje.
ONGELIJKHEID – Het woordje ‘dus’ in de Davos-notulen hierboven, is compleet misplaatst. Hoezo dus? De belangrijkste nieuwe technologie van de afgelopen twee decennia heet internet, en die is volop gratis toegankelijk. De vermogensongelijkheid neemt schrikbarend toe, aldus topeconoom Piketty. Hij heeft hartstikke gelijk. Maar hij vergeet dat die ongelijkheid steeds minder relevant wordt. Piketty turft namelijk geld, zoals alle boekhouders. Hoe meer geld je hebt, des te meer cd’s je kunt kopen. Maar wat heb je daar aan? Een bijstandsmoeder kan net zo veel cd’s beluisteren met haar Spotify-abonnement, dan dat Koning Willem-Alexander kan. In een wereld van overvloed, wordt ongelijkheid een abstractie.
GROEI & EUROPA – De wereld van Davos wordt gedomineerd door boekhoudersdenken. Dat boekhoudersdenken loopt steeds verder uiteen met de realistische economie. In de echte economie wordt iedere consument er heel vrolijk van, als iets wat voorheen geld kostte, nu gratis beschikbaar komt via een digitale oplossing. Alleen de boekhouders raken ervan in paniek. Want de optelsom van de gelduitgaven gaan daardoor omlaag. Dus nu hebben we geen economische groei meer. Volgens dit boekhoudersdenken ontstaat er alsnog weer groei door hogere overheidsuitgaven aan vluchtelingen. De nuchtere inzoomtechniek leert echter het tegendeel. Als er een tractor aanspoelt op het eiland die het werk overneemt, dan is er voor alle honderd eilandbewoners nog net zoveel te eten. Maar als er tien mensen aanspoelen van een ander eiland, dan is het ontzettend lief als we die mensen helpen, maar dan zijn we voortaan wel met 110 eilandbewoners. Dus dan eten we allemaal 10% minder. Prima, maar dan moeten we vooral niet in de waan verkeren dat onze economie is toegenomen; dat er nu meer te eten is, in plaats van minder.
VLUCHTELINGEN – Ah, gelukkig is het inmiddels tot Davos doorgedrongen dat de vluchtelingen dankzij Facebook, forums, e-mail en Whatsapp een enorme hoeveelheid collectieve kennis met elkaar delen. Dat stond overigens al in Easycratie, maar dit terzijde. Nu nog even de logische gevolgtrekking maken dat de oude migratiestatistieken dus niet meer klakkeloos lineair zijn te extrapoleren. In een netwerksamenleving moeten we doorgaans eerder rekening houden met exponentiële groei, dan met lineaire groei.
Het meest merkwaardige aan het migratievraagstuk is dat de leiders voornamelijk denken in 20e-eeuwse middelen (hekken, grenzen, registreren, centrale controle), terwijl de vluchtelingen al massaal digitaal denken. Of de gemiddelde Syrische vluchteling nou hoogopgeleid is of laag opgeleid, dat weten we niet. Maar we durven wel de stelling aan dat de Syrische vluchtelingen als groep, een stuk beter voorbereid is op de nieuwe technologische wereld, dan Merkel, Rutte en Verhofstad bij elkaar. 🙂