Wij houden van De Correspondent! De Correspondent is een easycratische online-krant, zo stellen wij op pagina 58 van Nooit Af. Want de oprichters van De Correspondent maken heel slim gebruik van (gratis) internettechnolgie en weten daarmee zwermen te mobiliseren. Waaronder een zwerm van 44.000 betalende leden. Dat is best veel. Ter vergelijking: Vrij Nederland, De Groene Amsterdammer en HP/De Tijd hebben respectievelijk 26, 15 en 8 duizend betalende abonnees.

Wij houden wel van De Correspondent, maar liefde maakt niet blind. Soms staat er ook een heel raar artikel in die krant. Zoals een bijdrage van Jesse Frederik, getiteld De wereld verandert helemaal niet sneller dan ooit. Ach, iedereen zegt wel eens iets doms. Dus gewoon geen aandacht aan besteden, dachten we eerst. Maar mensen blijven er ons op wijzen. En vragen: hoe zit dat? Dus sorry Jesse, we moeten even iets rechtzetten.

Snel, sneller, snelst
De visie van Nooit Af is gefundeerd op de basisaanname dat de veranderingen zich steeds sneller opvolgen, waardoor de levenscycli van producten, diensten en organisaties steeds korter worden. Daar is een overweldigende hoeveelheid empirisch bewijs voor. Met name in hoofdstuk 3 en 4 wijden we er eindeloos over uit.
Maar de veranderingen gaan kennelijk te snel voor Jesse Frederik van De Correspondent; hij kan het niet meer allemaal bijhouden. Het is tekenend dat hij een onderzoek uit 2007 aanhaalt om aan te geven dat de technologie stilstaat. In 2007 hadden we echter nog geen tablets, geen apps, geen Whatsapp, geen Facebook, geen Spotify, geen bitcoins, geen broodfondsen, geen 3d-printers, geen airbnb, geen Uber, geen Peerby, geen Persiscope, geen Netflix, geen Arabische Lente, geen Keulen, geen robots, geen drones, geen Twitter, geen Hyves, geen smartwatches, geen driverless cars en geen De Correspondent.

Oh ironie
De ironie is dat Jesse zijn stuk uitgerekend mag publiceren in De Correspondent! Twintig, dertig, veertig jaar geleden, had je ook altijd groepjes mensen die een eigen onafhankelijke krant maakten. Met typemachines en stencilmachines* gingen zij in de weer. En daarna bezorgen door weer en wind. De oplages van al die honderden voorgangers van De Correspondent bleven doorgaans beperkt tot onder de 100 smoezelige exemplaren. Dankzij digitalisering, internet, social media en netwerkdynamiek kan De Correspondent duizend keer zo groot worden en écht een verschil maken. De oude printmedia dalen bijna allemaal in oplage.
*Geïnspireerd door Christien Kuiper op de Easycratie Faceboekgroep.

Klassieke inschattingsfout
De inschattingsfout die Jesse Frederik en soortgenoten maakt, is dat ze nieuwe technologieën altijd beoordelen op basis van de oude modellen. Internet in 1997, daarover zeiden 70% van de ceo’s van toen: “Ja, ken ik, leuke ontwikkeling dat internet, maar ik zie niet hoe onze branche erdoor gaat veranderen.”
En ING concludeert in 2015: ‘de deeleconomie is wel leuk, maar is onbelangrijk, want er wordt slechts 50 miljoen euro mee verdiend.’  Maar overziet compleet dat er voor 50 miljard euro niet meer wordt uitgegeven, wegens de deeleconomie. Of koopt er nog wel eens iemand een encyclopedie?
Het geheim van technologische innovatie is telkens weer dat de innovatie an sich meestal slechts een leuke aanvulling is, maar dat de grote veranderingen pas daarna komen, via de vervolginnovaties. De een na de andere bedrijfstak wordt compleet ontwricht door nieuwkomers die dankzij een nieuwe technologie vervolginnovaties ontwikkelen, waardoor diensten 10x zo goed, 10x zo snel en 10x zo goedkoop geleverd worden. Maar zolang die scribent van de correspondent zijn tijd verdoet met muffige historische onderzoekjes over de ontdekking van de wasmachine, in plaats van eens goed om zich heen te kijken in deze wereld en relevante boeken te lezen, ziet hij net zo weinig veranderingen als de heren Vroom en Dreesman.

Innovatiewatchers en boekhouders
De eerste auto verandert weinig aan het mobiliteitslandschap vol postkoetsen, zo concludeert de innovatiewatcher die zich blind staart op het oude. Pas decennia later komt er een auto voor iedere arbeider. En daardoor ontstaan er later weer compleet nieuwe steden, want werken en wonen kon dankzij die auto gescheiden worden. En daardoor onstond de vervolginnovatie ochtendspits.
Ook de eerste driverless car zal nog weinig veranderen aan ons leven. Maar na een tijdje komen mensen massaal op het idee om ieder weekend in Frankrijk te wonen, om zondagavond slapend op de achterbank richting kantoor in Nieuwegein te vertrekken, waar de maandagochtendvergadering plaatsvindt.
Erger nog dan de innovatiewatchers die terugblikken in plaats van vooruitdenken, zijn de boekhouders. Zoals de door Frederik aangehaalde Robert Gordon. Gordon is macro-econoom (een duur woord voor boekhouder) en hij komt (terecht!) tot de conclusie dat de economische groei niet eeuwig door kan gaan. Maar dan maakt Gordon een merkwaardige redenering: de economische groei komt ten einde door een tekort aan innovatie. In Nooit Af tonen we echter het tegenovergestelde aan. Dat díe groei juist tot stilstand is gekomen door een teveel aan innovatie!
Spagaat tussen economie en boekhouders
Boekhouders (Macro-economen, CPB, Ministerie van Financiën, cfo’s) bereken de groei van de economie aan de hand van geldstromen. Economie heeft echter helemaal niets te maken met geld en boekhouding! Economie gaat over de verdeling van goederen en diensten. Boekhouden is slechts een oude hulpmethodiek om die goederen en diensten een beetje in kaart te brengen.
Wat er op dit moment gebeurt in de economie is dat er zo enorm veel innovatie plaatsvindt, dat steeds meer goederen en diensten slimmer en veel goedkoper worden geproduceerd. De totale hoeveel goederen en diensten stijgt enorm. Maar de totale geldbedragen die hiervoor worden uitgegeven dalen.
Simpel samengevat: eerst kochten we voor 100 euro postzegels en daarmee konden we 150 brieven versturen. Nu versturen we echter duizend brieven in de vorm van een gratis mail. Een echte econoom zegt dan:Jippie, we zijn 7x zo rijk geworden, want we hebben nu 7x zoveel brieven. De boekhouder (macro-econoom, CPB, Ministerie van Financiën, CFO van PostNL) zegt echter: ‘Help, het gaat heel slecht met ons, de ‘economie’ is 100 euro gedaald, want er is honderd euro minder aan postzegels verkocht’. Het is een tragische vergissing die nog dagelijks wordt gemaakt. (Bijvoorbeeld op het nieuws als verteld wordt dat de zachte winter slecht was voor ons. Want minder aardgas verkocht).  Niet de economie is gedaald, niet de groei is gedaald, niet de welvaart is gedaald, nee slechts de boekhouding is gedaald.

De Wet van Moore is dood
Vijftig jaar lang verdubbelde tweejaarlijks de chipcapaciteit. Over een paar jaar is dat patroon waarschijnlijk ten einde. “Hoed je voor de presentaties van trendwatchers waarin de Wet van Moore wordt gebruikt als stuwende kracht om toe te lichten wat ons te wachten staat. Hoed je voor de leeghoofdigen die volhouden dat de technologie zich blijft verkleinen en in prijs zal dalen, de cliché-dominees. Ze bestaan echt, en ze krijgen er nog voor betaald ook om dit iele gemekker de wereld in te blaten,” aldus Joost Steins Bisschop, in Frankwatching (Nog zo’n easycratisch publicatiemedium!).
Interessant wordt zijn artikel echter pas verderop, waarin hij zelf overtuigend uitlegt, dat het er eigenlijk totaal niet meer toedoet dat Moore is uitverdubbeld. Die chips zijn nu wel klein genoeg geworden, goedkoop genoeg en krachtig genoeg.
Onze iPhone van 500 euro bevat nu al voor 80.000 euro aan apparaten en maakt het ons mogelijk om wandelend in het bos live tv te kijken in loeihoge resolutie. Nobody cares als die telefoon straks niet nogmaals twee keer zo snel, twee keer zo klein en twee keer zo goedkoop wordt. De pointe is dat we nu nog maar een promille benutten van de maatschappelijke mogelijkheden van onze huidige snelste chips.

Innovatie ontstaat door nieuwe verbindingen
Technologie is niet meer de belangrijkste aanjager van innovatie. Nu is de mens aan de beurt! Innovatie ontstaat door het leggen van nieuwe verbindingen waardoor nieuwe levensvormen ontstaan. Innovatie ontstaat door op een voorheen ongekende wijze gebruik te maken van data.
Van inzicht naar voorspelling. Van data naar context. Innovatie ontstaat door het hebben van een visie en vervolgens onderzoek je of die visie gebouwd kan worden door bestaande cellen en deelnemers aan elkaar te knopen. Het is vervolgens aan de mens om te bepalen of ze het zal gebruiken. Moore wordt bedankt voor bewezen diensten. De mensheid heeft dank zij hem een schat aan bouwstenen tot haar beschikking. Het is nu aan haar innovatieve, ontwerpende, combinerende, associërende vermogen om te kijken wat ze er mee gaat doen. (Bovenstaande tekst in deze paragraaf is gecopypasted uit het artikel van Joost Steins Bisschop!)

Het is Nooit Af
En dat is nou precies het tijdperk waarin we beland zijn. Dankzij de netwerksamenleving kunnen die innovatieve mensen meer floreren dan ooit. De technologie staat nog lang niet stil. In tegendeel. Maar zelfs als die tot stilstand komt, moet het grote geweld nog beginnen. Een tsunami aan vervolginnovaties staat ons te wachten. Allerlei productieprocessen worden radicaal
anders gecomponeerd. Meestal door buitenstaanders. En daardoor verandert de wereld de komende tien jaar sneller dan ooit. You ain’t seen nothing yet.