Martijn belt.
‘Hé Erwin, ken je De Cirkel, van Dave Eggers?’
– ‘Ik heb hem nog niet gelezen, maar weet in grote lijnen wat erin staat. Een stuk of twintig reviews met uiteenlopende meningen lezen op Amazon, Goodreads.com of Boekmeter.nl, dan weet je soms nog meer van een boek, dan wanneer je het zelf leest.
– ‘Als ik tijdens lezingen een pleidooi houd voor radicale transparantie, krijg ik regelmatig opmerkingen uit de zaal over het schrikbeeld vanThe Circle. Wat moet ik daarmee?’
– ‘Je bedoelt dat ik een blog moet schrijven over wat de Easycratie vindt van het snijvlak van technologie, transparantie en privacy?
– ‘Ja dat.’

Tien gedachtes bij het fenomeen Privacy-horror

1) Neem het boek The Circle niet té serieus. Het is een roman!
Dave Eggers debuteerde in 2000 met een roman met de tot de verbeelding sprekende titel Een Hartverscheurend Verhaal van Duizelingwekkende Genialiteit. Dat was een humoristische autobiografische roman. Dave had succes. En succes smaakt naar meer. Dus ging hij nog meer romans schrijven. Over nieuwe onderwerpen. Zijn primaire doel zal zijn om boeken te schrijven die veel gelezen worden.

2) Neem het boek The Circle bloedserieus
Ook al is het pure fictie, hij snijdt thema’s aan die actueel zijn. Wat gebeurt er als bedrijven zoals Google of Facebook van alles over ons weten? Kan daar misbruik van gemaakt worden? Komt onze privacy ernstig in gevaar? Deze roman werpt allerlei dilemma’s op die nu al spelen, of die heel binnenkort actueel zullen worden. Naïef zijn kan nooit de beste overlevingsstrategie zijn. Het is altijd beter om voorbereid te zijn. Zodat je kunt nadenken over hoe je je kunt wapenen. Of hoe je nog invloed kunt uitoefenen. En wanneer je in opstand moet komen.

3) Vecht niet tegen de vooruitgang
Zolang de mensheid bestaat is er altijd technologische vooruitgang geweest. Het beoogde doel van technologische innovatie is altijd om het leven voor ons makkelijker te maken. Of leuker. Maar oké, elk voordeel heeft ook meestal wel een nadeel. Bij iedere technologische innovatie zijn er altijd mensen die vechten tegen de vooruitgang. “Personenwagens zijn een schande, de paarden van de postkoets schrikken ervan. Het zou verboden moeten worden!” En vandaag de dag zijn er ook nog heel wat mensen die vechten tegen de computer. “Het is slecht voor je ogen. Er is geen menselijk contact meer.”
Zelf ben ik ook wel eens zo’n vooruitgangvechter geweest. Heb daar veel van geleerd. Het is zo zinloos. En zo zonde van je energie. De vooruitgang houd je toch niet tegen. Er is geen postkoets meer over en de auto’s staan in de file. Behalve zinloos is er nog iets. Je wordt er beslist geen gelukkiger mens van, van dat vechten. Anderen vinden je maar een zuurpruim. Of hopeloos ouderwets. Je kunt maar beter positief-kritisch zijn.

4) Better safe than sorry
Als je niet vecht, maar je verdiept in de materie, dan weet je wat er gaande is. Dan leer je de voordelen én de nadelen. En dan ontdek je ook hoe je op tientallen manieren je privacy kunt beschermen, met dezelfde tools die je privacy bedreigen. Facebook, Whatsapp, je smartphone; ze hebben allemaal een hele keur aan knopjes, waarmee je je privacy op maat kunt regelen. Maar dan moet je wel weten waar ze zitten! Als je van de postkoets overstapt op de auto, dan ga je toch ook een boel uren stoppen in het trainen van je rijvaardigheden? Dat zou je ook moeten doen voor internet. Dat het privacybeschermingsrijbewijs niet wettelijk verplicht is, is nog geen argument om het niet te doen.
‘Deze app wil toegang tot uw locatiegegevens‘. Think about it. Soms wil je dat wel, soms niet? Zet hem dan standaard op uit. Want als je je op vrijdag hebt ziekgemeld, en zaterdag geeft je statusupdate op Facebook aan dat je in de Ardennen zit, daar krijg je gezeur over op je werk. Dat allerlei privacygevoelige gegevens van ons, ongebreideld aan elkaar gekoppeld kunnen worden, is bijna altijd geheel onze eigen schuld. Wanneer je de gewoonte hebt om foute filmpjes te bekijken op YouTube, maak dan ook geen
account aan op YouTube met hetzelfde emailadres waarmee je je zakelijke correspondentie verricht. Als je actief bent op datingsites en je wilt anoniem blijven totdat JIJ het veilig vindt om je bekend te maken, ga dan ook niet aan die onbekende persoon een emailadres geven, dat via één simpele googlesearch valt te herleiden tot de (digitale) schoolkrant van je kinderen, waar ooit je emailadres in stond vermeld, zodat je volledige naam en adres makkelijk valt te achterhalen. Een privacywijs burger heeft meerdere emailadressen, voor verschillende doeleinden en houdt ze heel strikt gescheiden.

5) Wil je privé en zakelijk gescheiden houden? Doe dat dan ook!
Een jaar of tien geleden was dat de standaard. Mensen wilden graag privé en zakelijk gescheiden houden.
Tegenwoordig is het de trend dat privé en zakelijk vervloeien. Ben je daar happy mee? Prima!
Maar er zijn ook mensen die nog steeds die scheiding willen bewaken. Geneer je niet, dat is je volste recht! Maar hoe moet het dan met je Facebook? Geen Facebook, dan wordt je niet meer serieus genomen bij sollicitaties. Geen Facebook, dan zul je wel wereldvreemd zijn, of digibeet, of je hebt iets te verbergen. Zo denken recruiters, al dan niet bewust. Dan maar een Facebookprofiel waar je niets op zet? Dat schiet ook niet op.
Nu zie je het nog maar heel sporadisch, maar binnenkort zal het vrij gangbaar zijn. Twee Facebookprofielen! Eentje voor je vrienden, onder een schuilnaam. En eentje voor je social visibility, onder je echte naam. Candycrushen doe je dan voortaan lekker met je vriendenprofiel.

6) Cookies zijn cool!
Digibange burgers zijn vaak bang voor cookies. Iiiiieeek, dat bedrijf weet alles van me! Nou nee hoor, dat bedrijf weet helemaal niks van jou. Het enige wat ze weten is dat jouw computer (naam: onbekend) eergisteren ook al op hun website was en dat er toen zes keer is geklikt op die mooie schoenen. Vandaag was je teruggekomen om ze te bestellen en patsboem, daar staan jouw droomschoenen al prominent in beeld. Dat is niet eng, dat is juist reuzehandig! Service van de zaak!
Ze hebben alleen maar een post-it geplakt op jouw schoenen. Zodat je niet weer opnieuw een kwarrtier hoeft te zoeken. Makkelijker kan toch niet? Sommige bedrijven zijn echter wél boefjes. Bijvoorbeeld: je hebt zes keer geklikt op die vliegtickets naar Barcelona van 69 euro. Morgen kom je terug. Je wilt ze nu bestellen. Shit! Nu kosten ze opeens 74 euro. Sluw hoor. Ze vermoeden dat de onbekende eigenaar van dit cookie heel gretig is en daarom hebben ze gauw de prijs verhoogd. Maar als je weet waar het knopje “Verwijder cookies” zit, dan druk je daar even op….en dan kost je ticket naar Barcelona weer opnieuw 69 euro, net als gisteren. En als je niet weet waar dat knopje zit? Dan loop je even naar een andere computer om de ticket te bestellen.

7) Het grote verschil tussen “1984” en “the Circle”
In heel veel recensies wordt The Circle de opvolger genoemd van George Orwell’s boek 1984. Orwell schreef dat boek in 1948. Orwell schetste een somber beeld van hoe de mensheid er 35 jaar later uit zou zien: een totalitaire maatschappij onder de controle van het alziend oog van Big Brother waarin de menselijke vrijheid geheel aan banden gelegd werd. Het boek moest de wereld waarschuwen voor het totalitarisme. Dat was pure science fiction toen. Maar tegenwoordig hangen er camera’s aan het geboortehuis van Orwell.
Het was de tijd van de koude oorlog. De bespiedende privacyvernietigende overheid, die de bevolking onderdrukte, dat associeerden we in die dagen vooral met de Stasi van Honecker in Oost-Duitsland, de Securitate van Ceausescu in Roemenië, of met de Russische KGB. Dat waren de Big Brothers waar we voor waakten. Die wilden we per se niet in het Westen.
Dave Eggers schreef zijn roman ver na de koude oorlog. Het privacyspookbeeld werd verplaatst van de staat naar het kapitalistische bedrijfsleven. Maar is het wel realistisch om de Googles, de Apples en de Facebooks als de nieuwe Big Brothers te zien? Zijn dat geen Littles Sissies, vergeleken bij de echte Big Brothers? Big Brothers willen immers controleren en onderdrukken. Ze dwingen dat af met wetgeving, met repressie en zonodig met politie of leger. De burger moet en zál gehoorzamen. Bedrijven echter, die willen geen macht en controle, die willen winst en verkoop. En verkoop is nog altijd een transactie gebaseerd op vrijwilligheid. Dat mechanisme dwingt bedrijven er toe om niet over de grens te gaan, om lief te blijven. Want zodra ik Facebook niet meer lief vind, kunnen ze de boom in. En ik weet dan heel zeker dat er geen veiligheidsdienst aan mijn deur zal kloppen, om met een mitrailleur op mij gericht
mij te dwingen mijn facebookstatus te updaten.

8)Keuzevrijheid is dé cruciale privacytoetsing
Bij de internetgiganten heb ik de volledige vrijheid om al dan niet met ze in zee te gaan. Ik hoef geen Facebookpagina te openen. Ik mag zelf weten wat ik erop plaats. Ik heb heel ruime keus om per momenent en per actie mijn privacyinstellingen te regelen. Wat mij betreft is dat hét toetsingscriterium. Obama en NSA vind ik honderd malen meer bedreigend voor mijn privacy, dan Facebook en Apple. Bij Obama heb ik niets te kiezen. Ik kan niets afschermen. Ik weet niet eens wat de NSA wel niet allemaal van mij weet en bijhoudt.
In Nederland hebben we sinds een paar jaar een OV-chipknip, die al mijn reisbewegingen registreert en langdurig verzamelt. Gekoppeld aan mijn naam, adres en BSN-nummer. Dat is pretty scary. In een database staat genoteerd dat ik op 6 april 2013 in Middelburg was. Er zal maar net die dag een moord zijn gepleegd in Middelburg, dan loop ik het riscio dat ik als verdachte wordt aangemerkt, puur en uitsluitend op basis van mijn geregistreerde reisgegevens. The horror! Maar ik vergeef het Big Brother, want ik heb gelukkig nog keuzevrijheid. Ik mag namelijk ook met een anonieme OV-chipkaart reizen. Zolang die mogelijkheid bestaat, voel ik mij beschermd.
9) Verzekeraars willen juist NIET alles van je weten
Deze week een primeurtje. Achmea wil dat klanten privégegevens delen. In ruil krijgen ze korting op hun premie. De social media staan meteen bol van verwijzingen naar The Circle. Maar wat is er nou helemaal aan de hand? Een kastje op je dashboard registreert je snelheid. Als je je aan de snelheidslimieten houdt, betaal je minder voor je autoverzekering. Hmm, klinkt niet zo onredelijk. Wie vaak te hard rijdt, maakt meer brokken. Achmea heeft vast uitgevogeld dat bij brave automobilisten de gemiddelde schadebetaling 100 euro lager is. Ze lokken jou, geven je 20 euro korting, en pakken dan zelf 80 euro winst. Zoiets.
Maar het is vrijwillig! Ik hoef er niet aan mee te doen. Privacyprobleem opgelost, wat mij betreft.
Maar wat nou, als dit een beginnetje is? Straks wordt zo’n kastje verplicht? Ik ben daar totaal niet bang voor. Omdat het hele businessmodel van de verzekeraars is gebaseerd op onzekerheid. Op niet-weten dus!
Wij hebben bijvoorbeeld gemiddeld 1% kans op een aanrijding met 10.000 euro schade. Auw, dat kunnen we niet betalen. Dus kopen we een polis. Statistisch is het schadebedrag dus 1% van 10.000. Dat is 100 euro. We betalen vervolgens 200 euro voor die polis, om van de shit af te zijn. De verzekeraar legt de helft van dat bedrag in de schadepot, en de ander helft steken ze in hun eigen zak. Dát is het businessmodel. Zodra een verzekeraar per individu exact zou kunnen voorspellen of er schade komt, of niet, dan is dat automatisch meteen einde businessmodel. Dus zover zullen de verzekeraars het echt
nooit laten komen.

10) Wie privacy bagatelliseert verdient straf!
Privacy is een serieus mensenrecht. Dat valt beslist niet te bagatelisseren. Maar wat is privacy precies? Het recht om zelf te beslissen wat je wilt delen met anderen en wat niet. Toch gebeurt het op zeer grote schaal dat het recht op privacy zwaar wordt gebagatelliseerd in discussies. Hele volksstammen zeggen zonder blikken of blozen dat ze niks hebben te verbergen. Het recht op privacy zien ze als een soort privilege voor criminelen. Eerzame burgers hebben geen privacy nodig, zo menen zij. Overheden met Big Brother-neigingen weten dit, en maken er dankbaar gebruik van. Ze hoeven alleen maar één gevoelig angstwoordje te noemen (bijvoorbeeld terrorisme. Of kinderporno) of grote massa’s mensen laten zich zonder enigerlei protest van hun privacy beroven. Maar is het wel oké dat de marechaussee op Schiphol in mijn onderbroek gluurt, alleen maar omdat een overheidsinstantie het woord terrorisme heeft gefluisterd?
Mensen die elke verdere bepreking van de privacy gedachteloos goedpraten, verdienen eigenlijk straf. Mensenrechten, daar behoren we heel zuinig op te zijn. Ik heb daar een toepasselijke strafmaat voor bedacht. Zodra zo’n mensenrechtenverkwister als argument aanvoert “Ik heb niks te verbergen”, ga ik voor hem staan, kijk hem streng aan en zeg: “Kleedt u zich dan nu maar uit. Nu meteen!”
Soms valt het kwartje dan.